در حال حاضر خاورمیانه فاز جدیدی از یک رقابت موازی را تجربه می‌کند. این رقابت، بر عقیده و جذابیت - یا آنچه الگوی حکمرانی جذاب نامیده می‌شود - و همچنین توسعه و سرمایه‌گذاری در منابع انسانی یک کشور متمرکز است و عربستان سعودی بیش از هشت سال پیش این الگو را برگزید.

طی سه سال گذشته، ویژگی‌های این الگوی حکمرانی مشهودتر، جامع‌تر و سنجیده‌تر شده است و این امر را می‌توان در میزان تجددگرایی، توسعه، تنوع ‌بخشیدن به منابع درآمد و پیشرفت در رفاه اجتماعی و کیفیت زندگی مشاهده کرد.

درست است که بسیاری از پروژه‌های عظیم اصلاحی، توسعه‌ای و سرمایه‌گذاری در پادشاهی عربستان سعودی هنوز کامل نشده‌اند و با دستیابی به چشم‌انداز ۲۰۳۰، فقط فاز نخست تکمیل می‌شود. با این‌همه، کسانی که به پادشاهی عربستان سعودی وارد می‌شوند و از آن بازدید یا در آن زندگی می‌کنند، تحولات چشمگیر را در اکثر شهرهای عربستان سعودی و همچنین ذهنیت مدیریتی تکنوکرات (فن سالاری) جدید در اداره وزارتخانه‌ها و موسسات می‌بینند. این امر افزون بر پروژه‌های توانمندسازی زنان، سرمایه‌گذاری کلان در عرصه ورزش و گردشگری و همچنین تلاش برای افزایش میزان اثربخشی غیررانتی یا «سوم» در تولید ناخالص ملی عربستان سعودی است.

تحولات موجود در پادشاهی عربستان سعودی را جوانان بلندپرواز در سرتاسر منطقه به دقت دنبال می‌کنند.

این تحولات که می‌توان آن‌ را الگوی سعودی نامید، بسیاری از جوانان را که با دقت ناظر اتفاقات کشورهای همسایه به‌ویژه کشورهای منطقه خلیج فارس‌اند تحت تاثیر قرار داده است. الگوی سعودی به‌طور فزاینده‌ به معیاری تبدیل شده است که طبق آن، عملکرد دولت‌ها در جمهوری اسلامی ایران یکی پس از دیگری سنجیده می‌شوند.

این موقعیت به‌رغم ترویج مدام کلیشه‌های منفی و منسوخ درباره عربستان سعودی به وجود آمده است. دستاوردهای عربستان سعودی از بسیاری از وعده‌های رهبر ایران فراتر رفته است؛ حال آنکه دولت‌ها در تهران یکی پس از دیگری قول‌ها و وعده‌های پرطمطراق و متعددی را به مردم ایران می‌دهند، بی‌آنکه این وعده‌ها در عمل تحقق ‌یابند.

همچنین هر دولتی در ایران در زمان ارائه لایحه بودجه، بر تعداد وعده‌هایش می‌افزاید. اما همچون وعده‌های انتخاباتی، این قول‌ها نه‌تنها تحقق نمی‌یابند، بلکه اقدامات بعدی دولت با آن مغایرت دارد و انتظار می‌رود تا نتایج منفی آن و شرایط زندگی در کشور همچنان در همه سطوح وخیم‌تر ‌شود.

در بخش دوم این مقاله، به برخی از نظرات تعدادی از چهره‌های ارشد ایرانی در این زمینه اشاره خواهم کرد. یکی از این افراد علی قنبری، نماینده سابق مجلس، معاون وزیر جهاد کشاورزی و همچنین عضو هیئت‌علمی دانشگاه تربیت مدرس است. به گفته او: «ایران در تله توسعه صوری افتاده است. توسعه به معنای تقویت زیرساخت و مهیا شدن شرایط کشور برای توزیع رفاه و بهبود وضعیت اقتصادی و فرهنگی و ارتقای نظام حکمرانی است. در حالی‌که نتیجه اجرای شش برنامه توسعه در ایران چنین چیزی نیست و صرف اعداد و ارقامی که نشان دهد رشدهای اقتصادی محدود حاصل شده است، نشان‌دهنده رسیدن به توسعه نیست.» او ادامه می‌دهد: «ما دچار یک عقب‌ماندگی ۱۵ ساله از کشورهای همسایه خودمان هستیم. ما در خوش‌بینانه‌ترین حالت ۱۰سال و در واقع‌بینانه‌ترین حالت ۱۵ سال از کشورهای اطرافمان مثل عربستان سعودی و ترکیه و غیره عقب مانده‌ایم.»

وحید شقاقی، متخصص امور اقتصادی در ایران، گفته: «عربستان سعودی وارد موج سوم دانایی شده است و دگرگونی‌های اساسی در اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد کرده است. نظام ثروت‌ آن‌ها متحول شده و از مولفه‌های ثروت‌آفرین عصر دانایی نظیر اقتصاد مجازی، هوشمند، سبز و انرژی‌های تجدیدپذیر در حال بهره‌مندی است و ما همچنان در تفکر موج دوم به سر می‌بریم و بر بهبود وضعیت صنعتی موج دوم اصرار داریم در حالی‌که رقبای ما وارد موج سوم شده‌اند و نظام ثروت آینده را طرح کرده‌اند.»

پرفسور مجید مرادی در زمینه فرق بین عمل و حرف گفته است: «یک عمر است ما شعار مرگ بر آمریکا را سر می‌دهیم و به عربستان سعودی طعنه می‌زنیم که شما وابسته به آمریکا هستید؛ اما چون نیک بنگری می‌بینی ما شدیم وابسته آمریکا و این عربستان سعودی است که عملا برای آمریکا شاخ‌وشانه می‌کشد و چین را وارد خاورمیانه‌ کرده است.»

 در زمینه اقتصاد نیز او چنین می‌گوید: «رئیس‌جمهوری ایران دو سال است داد می‌زند که زندگی مردم را به مذاکرات با آمریکا گره نخواهد زد و بند ناف ارتباط اقتصاد ایران با دلار را بریده است؛ اما عملا می‌بینیم که با هر خبر برجامی دلار هم بالا و پایین می‌شود. اما ریال عربستان سر جایش محکم و قرص ایستاده است و کوه اگر بلرزد ریال عربستان نمی‌لرزد».

پروفسور مرادی در ادامه می‌افزاید: «آنچه به عربستان سعودی استقلال سیاسی بخشیده، اقتصاد قوی است، نه شعار مبارزه با استکبار جهانی و آنچه استقلال ما را در میدان عمل خدشه‌دار کرده است همین اقتصاد ضعیف است. این است فرق ریال ما با ریال سعودی. ریال ما چوب سیاست ضعیف را می‌خورد و سیاست آن‌ها نان ریال قوی را می‌خورد».

در خصوص برنامه‌ریزی برای آینده، احسان بداغی، روزنامه‌نگار ایرانی، می‌نویسد: «عربستان با پروژه‌هایی مثل کلان‌شهر ۵۰۰ میلیارد دلاری نئوم مشغول مهیا شدن برای افزایش ۵۰ درصدی جمعیتش تا سال ۲۰۳۰ است، ایران با منع آزمایش غربالگری و سخت کردن دسترسی به لوازم پیشگیری. بعد خیلی از سیاسیون ایران به حاکمان سعودی می‌گویند مرتجع و جاهل.»

براساس گفته یکی از کاربران ایرانی در رسانه‌های اجتماعی، نمایشگاه بین‌المللی خزر به‌دلیل پخش موسیقی و برداشتن حجاب زنان بازدیدکننده از نمایشگاه تعطیل شد. او در ادامه می‌گوید: «در حالی‌که عربستان سعودی فوتبالیست‌ها را برای تبلیغ کشور خود می‌آورد، بعضی‌ها منتظرند تا با دیدن چند تار موی زنان، یک نمایشگاه بین‌المللی را تعطیل کنند.»

سیامک قاسمی، اقتصاددان ایرانی نیز معتقد است که ایده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، برای تبدیل کشورهای حوزه خلیج فارس به یک اتحادیه تازه شبیه اتحادیه اروپا، با سرعت به پیش می‌رود و دور نیست که این اتحادیه تازه به سمت ایده پول مشترک هم برود.

به عقیده این اقتصاددان «شکاف اقتصادی بین شمال و جنوب خلیج فارس عمیق‌تر خواهد شد! بنابر گزارش شاخص جهانی شادی، ایران در رتبه ۱۰۱ قرار داشت، در حالی‌که عربستان سعودی در رتبه ۳۰ ایستاده بود.»

مشخص است که عربستان سعودی، با هر میزان و معیاری، در حال پیشرفت، رشد و شکوفایی است. به نفع کشورهای رقیب است تا از این موضوع درس بگیرند و الگوی حکمرانی و توسعه عربستان سعودی را بپذیرند.